Avrupa Adalet Divanı

Soru: "Avrupa Adalet Divanı'nın(AAD) görev ve yetkileri nedir? Adalet divanın AB ülkeleri için ne derecede bağlayıcıdır?"

İsterseniz öncelikle Avrupa Birliği'nin en temel kurumlarından biri olan Adalet Divanı'nın (Court of Justice) temel işlevleri nelerdir, o konuyu irdeleyelim.

1952'de kurulan ve merkezi Lüksemburg'da olan Adalet Divanı (AD), 15 yargıç ve 9 savcıdan oluşan bir kurumdur. Her yargıç ve savcının toplam görev süresi 6 yıldır.

Adalet Divanı'nın temel faaliyetlerini şöyle sıralayabiliriz: Adalet Divanı, öncelikle, Avrupa Birliği kurum ve kuruluşların ve AB'ye üye ülkelerin faaliyetlerini, Topluluk Müktesebatı'na (Acquis communautaire) uygun olup olmadığını kontrol eder. AB'ye üye ülkedeki parlamentolarda alınacak karar ile Topluluk Müktesebatı'na uyum ve Müktesebat'ın uygulanmasını da denetleyebilir. Bu açıdan, AD'nin hukuki bir bağlayıcılığı da bulunmaktadır. Aynı zamanda AD, Avrupa Birliği kurumlarının idari işleyişinde doğan anlaşmazlıkları ve uzlaşmazlıkları çözüme kavuşturur.

AB'ye üye her devlet, kendi inisiyatifi ile AD'ye başvurabilir. Bununla birlikte AD, kurumlar arası sorun ve anlaşmazlıkların çözülmesi, Müktesebatın uygulanıp uygulanmadığının araştırılması ya da ne kadar uygulandığının denetlenmesi gibi oldukça önemli işlevi vardır. AB üyeleri, Topluluk Müktesebatı'nın uygulanmasında ya da Anlaşma yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde, Adalet Divanı'na dava açabilirler.

Buna ilave olarak, AB'ye üye devletler, Topluluk Müktesebatı ve hukukunun yorumlanmasındaki (interpretation) anlaşmazlık ve uzlaşmazlık durumlarında AD'ye başvuruda bulunabilir.

Günümüzde, AB kurumları ve Topluluk Müktesebatı'nın denetlenmesini sağlayan ve kurucu antlaşmaların yerine getirilip getirilmediğinin kontrolünü yapan Adalat Divanı, AB'nin önemli ve "vazgeçilmez" kurumlarından biri olarak bilinir.

Bununla birlikte, belki de, diğer adalet sistemlerinde olmayan bir formda, AD'nin kararları nihaidir ve alınan kararlar temyiz edilemez. Açıklamak gerekirse, temyiz, bir mahkeme tarafından alınan kararların, hukuki yönden tekrar incelenip nihai karara varılması durumudur.

Normal şartlar altında AB'ye üye her ülkede alınan kararların temyize başvurma yolu açıktır. Ama AD'de bu olanak yoktur. Bu açıdan diğer mahkemelerden ayrı ve "üstündür". Bu yüzden, Birlik içinde kurumlar arası uzlaşmazlık ve anlaşmaların uygulanmaması gibi ihlallerde AD, nihai karar verici AB kurumudur denebilir.